Mooie tentoonstelling in Kröller-Müller. Van Gogh & Co. Vijftig Van Goghs uit de eigen collectie naast en tussen het werk van voorgangers, tijdgenoten en navolgers. Denk bijvoorbeeld aan Toorop, Cézanne en Renoir. In de toelichtende teksten is royaal geciteerd uit Van Goghs fameuze brieven aan zijn broer Theo, waarin Vincent met veel respect spreekt over zijn collega’s. De overeenkomsten en verschillen zijn vaak treffend en frappant. Zo schrijft Van Gogh aan Theo hoe hij zit te worstelen met de weergave van een zaaiende zaaier. Dan lijkt Jan Toorop er een meter verderop al heel wat minder moeite mee te hebben.
Van Gogh was een groot bewonderaar van Rembrandt. Dat is bijvoorbeeld te zien op Cypressen met twee figuren (1889-1890), waar de verf net zo klodderig en dik op het doek is gemetseld als bij sommige werken van de late Rembrandt. Een verbinding die in Kröller-Müller niet is gelegd, is die tussen De aardappeleters en Rembrandts meesterstuk De samenzwering van Claudius Civilis.
Het is vrij onwaarschijnlijk dat Van Gogh dit werk ooit gezien heeft. Maar zie hoe dat bonkige gezelschap rond de enige lichtbron geschaard is. De opgeheven kelk bij Rembrandt is bij Van Gogh een dampende theekom. Het heftig gloeiende zwaard van Claudius Civilis is een vork geworden die vinnig in de aardappels prikt. De vervaarlijke tulband van de rebellenleider is nu de knipmuts op het hoofd van de boerin. Maar wat beide werken delen, is de fel beschenen, onwrikbare vastberadenheid van de grondvesters van onze natie. De manhaftige samenzweerders van Rembrandt zo goed als de noeste aardappeleters van Van Gogh. En wie weet stond die Nuenense boerderij wel heel dicht bij de plek van dat heilig woud waar Civilis en zijn trawanten hun dure eed zworen.
Geef een antwoord