“Het onthullen van misstanden en wangedrag en het systematisch volgen van machthebbers in overheid en bedrijfsleven, zodat die weten dat er op hen wordt gelet.” Zo luidt volgens Reg Chua, directeur van persbureau Thomson Reuters, de opdracht van de onderzoeksjournalistiek. De Groene Amsterdammer en onderzoeksjournalist Marcel Metze lanceren met – naar ons idee gepaste – ‘trots’ De Onderzoeksredactie, een non-profitorganisatie die zich – zoals de Amerikaanse website ProPublica – richt op journalistiek onderzoek in het publieke belang. De redactie belooft een reeks grote projecten uit te voeren en die te publiceren op een eigen website, met als missie: “De Onderzoeksredactie is een platform voor grondige research, scherpe analyses en meeslepende verhalen. Wij willen misbruik van macht en schending van publiek vertrouwen aan de kaak stellen, en bijdragen aan een betere democratie en grotere maatschappelijke integriteit.” Groene-hoofdredacteur Xandra Schutte beseft dat iedereen zich tegenwoordig dankzij smartphone, internet en sociale media als journalist kan ontpoppen. Iedereen heeft toegang: “Maar toegang betekent nog niet kwaliteit.” De serieuze journalistiek, en vooral de onderzoeksjournalistiek, ‘per definitie traag en duur’, heeft het moeilijk in deze tijd waarin alles snel moet gaan. Toch zijn juist die digitale ontwikkelingen goed nieuws voor de onderzoeksjournalistiek, kijk maar naar de mogelijkheden die er zijn om grote hoeveelheden data te vinden en te analyseren en netwerken in kaart te brengen. “En via digitale media kan journalistiek onderzoek niet alleen breed worden verspreid, het kan ook, met datavisualisaties, op een nieuwe, inzichtelijke manier worden gepresenteerd,” aldus Schutte. Het eerste grote thema dat de onderzoeksredactie bij de kop pakt, is de energiepolitiek. Deze week in De Groene Amsterdammer twee lange stukken over de verspilde energiemiljarden. Waar zijn de minstens veertig miljard euro naartoe gegaan die de gemeenten en provincies de afgelopen 25 jaar hebben verdiend aan de verkoop van energiebedrijven? In Den Bosch ging de ruim 700 miljoen vooral naar grote projecten, zoals een stadskantoor, terwijl de stad bezuinigt op cultuur, amateursport en zorg.
Nog een ander initiatief dat de teruggang van gedegen onderzoeksjournalistiek tegengaat: Yournalism (http://www.yournalism.nl/). Vorige week wonnen ze De Tegel toekomstprijs. Yournalism is een platform waarop abonnees maandelijks een klein bedrag betalen zodat een onderzoeksjournalist zich een maand lang in een onderwerp kan verdiepen. Leden kunnen zelf onderzoeksideeën aandragen en op onderwerpen stemmen.